ТЖ салдарын жою: мемлекеттік қолдау және қалпына келтіру шаралары 

Төтенше жағдайлардың салдарын жою – бұл халықты құтқаруға, қалыпты өмір сүру жағдайларын қалпына келтіруге және одан әрі залалдың алдын алуға, сондай-ақ зардап шеккендерді психологиялық қолдауға бағытталған шаралар кешені. 

Қазақстандағы төтенше жағдайлардың салдарын болжау, алдын алу және жоюдың өзектілігі табиғи және техногендік қауіптердің алуан түрлілігіне байланысты. Мұндай қауіп-қатерлерге дер кезінде төтеп беру үшін барлық деңгейде – жергілікті жерден республикалық деңгейге дейін нақты әрі үйлестірілген әрекет қажет. Заманауи болжау технологияларын, хабарлау жүйелерін дамыту және азаматтарды даярлау халықтың өмірі мен денсаулығына келтірілген залалды және қауіпті азайтуға мүмкіндік береді. Қазақстан үшін бұл іс-шаралардың маңыздылығы күн санап өсуде. Климаттың сәт сайын өзгеруі және инфрақұрылымның қарқынды дамуы төтенше жағдайларға тереңінен мән беруді талап етеді. Бұған мониторинг және болжау саласындағы іс-шаралар да, ықтимал қауіптерге дайындалу бағытындағы инфрақұрылымды дамыту жұмыстары да кіреді. 

Төтенше жағдай салдарын жоюдың негізгі кезеңдерінің басында жедел шаралар тұр. Бірінші кезекте қауіпті аймақта қалған адамдарды құтқаруды қамтамасыз ету, зардап шеккендерге медико-психологиялық көмек көрсету және қауіптің одан әрі таралуын болдырмау қажет. Бұл кезеңде құтқару қызметтері, өрт сөндірушілер, медицина қызметкерлері және еріктілер маңызды рөл атқарады. Тікелей қауіп өткеннен кейін ТЖ зардаптарын жою жұмыстары басталады. Бұл бұзылған инфрақұрылымды қалпына келтіруді, аумақты ластанудан және қирандыдан тазартуды, сондай-ақ, күнделікті өмір мен жұмыс істеуге мүмкін болатын жағдайды қалпына келтіру жұмыстарын қамтиды. ТЖ жоюдың маңызды элементі зардап шеккендерге, әсіресе балаларға және қайғылы оқиғалардан аман қалған адамдарға психологиялық көмек көрсету. Психологтар адамдарға травмалық жағдаймен күресуге және жаңа ситуацияға бейімделуге көмектеседі. Төтенше жағдайдың тікелей зардаптарын жойғаннан кейін ұзақ мерзімді қалпына келтіру кезеңі басталады. Бұған қираған ғимараттарды, жолдарды, көпірлерді және басқа да инфрақұрылымдық нысандарды қалпына келтіру және зардап шеккен бизнеске көмек көрсету кіреді.

Төтенше жағдайлар кезінде инфрақұрылымның бұзылуы – ең үлкен қиындықтардың бірі. Зардап шеккен аймақтарда үйлердің, жолдардың, көпірлердің, байланыс жүйелерінің және басқа да объектілердің бұзылуы немесе бүлінуі жиі кездеседі. Осы инфрақұрылымды қалпына келтіру — ТЖ салдарын жоюдың маңызды бөлігі саналады және оны кезең-кезеңмен жүзеге асыру қажет.
Энергетика және байланыс жүйелері. Жоғалған немесе бүлінген электр энергиясы мен байланыс жүйелерін қалпына келтіру үшін жедел шаралар қабылданады. Бұл әсіресе, ауылдық және алыс аймақтар үшін өте маңызды, себебі олар электр қуаты мен байланыссыз қалуы мүмкін.

Тасымалдау жүйелерін қалпына келтіру. Жолдар мен көлік инфрақұрылымы бұзылған жағдайда, тұрғындарды эвакуациялау, азық-түлік пен медициналық көмек жеткізу және басқа да маңызды қызметтерді қамтамасыз ету үшін тасымалдау жүйелерін тез арада қалпына келтіру қажет.

Жалпы қалпына келтіру жұмыстары. Қалалар мен ауылдардың құрылыс инфрақұрылымы, мектептер, ауруханалар, су және кәріз жүйелері секілді маңызды нысандардың тез арада қайта құрылуы қажет. Құрылыс жұмыстарының сапасы мен қауіпсіздігі маңызды.

Айта кету керек, былтыр елімізде соңғы 80 жылда орын алған ең ірі су тасқыны болды. Мыңдаған адам баспанасыз қалды, апат салдарынан қираған инфрақұрылым ауқымды қалпына келтіру жұмыстарын қажет етті. Алайда, мемлекеттік құрылымдар, гуманитарлық ұйымдар мен жеке сектор арасындағы үйлестірілген жұмыс нәтижесінде Үкімет апаттың салдарын барынша азайтып, зардап шеккендерге жедел көмек көрсете алды.

Ресми дерек:
Су тасқынынан зардап шеккен өңірлерде комиссиялар азаматтардың жалғыз баспанасы болған 19 359 су басқан үй мен саяжай құрылыстарын тексерді. Оларды баспанамен қамтамасыз ету мақсатында жылжымайтын мүлік нарығынан 5 767 тұрғын үй сатып алынды. Сондай-ақ қысқа мерзімде 64 млрд теңгеге халық үшін 2 680 жеке тұрғын үй салынды. Үкімет резервінен экономикалық маңызы бар нысандарды, білім беру нысандарын,  автожол өткелдерін, тасжолдарды қалпына келтіру жұмыстарына 42,5 млрд теңге бөлінді. 

2024 жылдан бері Қазақстан төтенше жағдайларға әрекет ету жүйесін жетілдіру жұмыстарын жалғастырып келеді. Өткен жылы «112» бірыңғай кезекші-диспетчерлік қызметіне халықтан 4,7 миллионнан астам қоңырау түскен. ТЖМ көмегімен 14 мыңнан астам адам құтқарылды, 66,5 мың адам эвакуацияланды, 8 мың зардап шеккен адамға медициналық-психологиялық көмек көрсетілді. Сонымен қатар, ТЖМ құтқарушылары 83,3 мыңнан астам шұғыл шақыртуларға шықты, оның 10 мыңы өрт оқиғасы және 19 мыңға жуығы апаттық-құтқару жұмыстары.

Төтенше жағдайлар министрлігі таратқан ақпаратқа сәйкес, 2024 жылы елдің 14 өңірінде су тасқыны кезеңінде 120 мың адам, оның ішінде 354 мүмкіндігі шектеулі адам және 45 мыңнан астам бала құтқарылып, эвакуацияланды. 2024 жылы Қазақстанда ТЖ саны 2023 жылмен салыстырғанда 1,7%-ға азайды, ал зардап шеккендер саны 10,8%-ға төмендеп, 2023 жылғы 1751 адамнан 2024 жылы 1562 адамға дейін қысқарды.

Төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жүйесін жетілдіру – бұл Қазақстанның қауіпсіздігін қамтамасыз ету жолындағы маңызды қадам. Құқықтық, техникалық, әлеуметтік және қаржылық шаралар кешенін біріктіру арқылы төтенше жағдайларға дайындықты арттырып, халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүмкін болады.

Қазақстанда төтенше жағдайлардың алдын алу және зардаптарын жою жүйесі дамып келеді. Алайда, елдің табиғи және техногендік қауіптерге қарсы жүйелі күрес жүргізуі үшін маңызды факторлар – бұл қазіргі заманғы технологияларды пайдалану, халықты ақпараттандыру, қажетті инфрақұрылым мен қызметтердің дамуы, сондай-ақ мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғамның үйлесімді жұмысы. Төтенше жағдайларға қарсы іс-қимылдың тиімділігі қоғамдық қауіпсіздік пен ел экономикасының тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін маңызды.

Мемлекеттік органдардың күш-жігері, инфрақұрылымды жаңғырту, заманауи технологияларды қолдану және заңнаманы жетілдіру Қазақстанның әрбір азаматтың өмірі мен қауіпсіздігін басымдыққа қоятын ел ретіндегі позициясын одан әрі нығайта түсуде.