Белгілі абайтанушы Мекемтас Мырзахметұлы қайтыс болды

Қазақстан ғылымы мен әдебиеттану саласында елеулі із қалдырған ғалым, абайтанушы, филология ғылымдарының докторы, профессор Мекемтас Мырзахметұлы 2025 жылдың 11 қаңтарында дүниеден өтті. Бұл туралы М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты өзінің ресми Facebook парақшасында жазды.

Мекемтас Мырзахметұлы 1930 жылы Түркістан облысы, Түлкібас ауданы, Майтөбе ауылында дүниеге келген. Ол Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтының филология факультетін 1953 жылы бітіріп, аспирантураны 1964 жылы тәмамдады.

Қызмет жолы

Ғалым педагогикалық және ғылыми қызметтерді атқарып, түрлі жауапты лауазымдарда болды:

• 1953–1961 жылдарыНизами атындағы Ташкент педагогикалық институтында кафедра меңгерушісі, декан, проректор қызметтерін атқарды.
• 1969–1975 жылдарыАбай атындағы Қазақ педагогикалық институтында доцент болып қызмет етті.
• 1975–1991 жылдарыҚазақстан Ғылым Академиясының М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтында абайтану бөлімінің меңгерушісі болды.
• 1991–2000 жылдарыҚожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінде әдебиет және этнофилология ғылыми-зерттеу орталығын басқарды.
• 2000 жылдан бастапТараз мемлекеттік университетінде кафедра меңгерушісі және “Түркі халықтары әдебиетінің тарихы” ғылыми-зерттеу орталығының директоры қызметін атқарды.

Ғылымға қосқан үлесі

Мекемтас Мырзахметұлы қазақ әдебиеттануында абайтану, мұхтартану, бауыржантану және ясауитанудың негізін қалыптастыруда маңызды рөл атқарды. Оның зерттеулері Абай шығармашылығының шығыс мәдениетімен байланысын, ақынның рухани мұраларының философиялық негіздерін терең талдады. Ол Абайдың «толық адам ілімі», үш сүю, жәуанмәртлік сынды идеяларын жаңа қырынан қарастырып, ғылыми жүйелілікке түсірді.

Ғалым сондай-ақ патшалық Ресейдің отарлық саясатына қатысты еңбектер жазып, қазақ халқының тарихи және мәдени болмысын зерттеуде зор үлес қосты. Оның «Қазақ қалай орыстандырылды» атты еңбегі қоғамдық ой-санаға әсер еткен маңызды зерттеулердің бірі болды.

Жетістіктері мен шәкірттері

Мекемтас Мырзахметұлы 30-дан астам ғылыми кандидаттар дайындап, қазақ әдебиеті саласында мамандар даярлауда ерекше үлес қосты. Ол «Абай» энциклопедиясын, М.Әуезовтің 20 томдық және 50 томдық шығармалар жинағын дайындауға белсене қатысқан.